Historia działalności Cechu Rzemiosł Różnych w Koszalinie

Rzemiosło Koszalińskie ma chlubną 70 letnią historię, a jego dorobek jest wynikiem wytężonej pracy setek rzemieślników , którzy od pierwszych dni przywrócenia ziemi do Macierzy , włączyli się w patriotyczny nurt odbudowy i rozwoju Ziemi Koszalińskiej.

W pierwszych latach po wojnie Rzemiosło Koszalińskie było podstawowym ogniwem w zagospodarowywaniu tych ziem. Tworzono zręby społeczno – gospodarcze w miastach i miasteczkach , uruchamiając m. in. warsztaty usługowo – produkcyjne różnych branż i zawodów.

Szczególnie ważnymi i cennymi były usługowe punkty i warsztaty rzemieślnicze , zaspakajające elementarne potrzeby życiowe przybywających do Koszalina osadników. Dotyczyło to tych potrzeb które zapewniały przeżycie ludności. Uruchamiano zakłady rzemieślnicze branży spożywczej :

piekarnie , sklepy wędliniarsko – mięsne , warsztaty krawieckie , szewskie, fryzjerskie, kowalsko-ślusarskie itd.

Pierwszymi rzemieślnikami miasta Koszalina byli Ci, którzy za czasów niemieckich byli robotnikami lub jeńcami . Wśród nich był Kazimierz Kulik z zawodu elektryk – pierwszy Starszy Cechu. Znaczna grupa rzemieślników przybyła do Koszalina, w ramach tzw. grupy operacyjnej , w pierwszych tygodniach po wyzwoleniu tj. 4 marca 1945 r. z Gniezna, miasta, które objęło patronat nad zorganizowaniem m. in. władz administracyjnych w Koszalinie. W grupie tej przybyło około 30 rzemieślników, którzy mieli szczególny wkład pionierski w uruchamianiu podstawowej infrastruktury miasta Koszalina. Przyczyniali się oni do uruchomienia przede wszystkim instalacji wodno – kanalizacyjnej i elektrycznej oraz zapewniali funkcjonowanie pierwszych sklepów i warsztatów usługowych różnych branż i zawodów.Duża operatywność i inicjatywa pionierów – rzemieślników szybko zaowocowała tak , że Koszalin w latach 1945 – 46 był już znaczącym i rozwijającym się ośrodkiem. Przez pewien okres ( trzymiesiące) był nawet miastem wojewódzkim.

W roku 1945 rzemieślnicy Koszalina i najbliższych okolic dali początek powstawaniu organizacji cechowych , zrzeszając się w tzw. cechach branżowych. Znamienną datą dla rzemiosła Koszalińskiego był dzień 29 października 1945 r.,gdy odbyło się spotkanie znacznej grupy( około 30 osób) rzemieślników różnych zawodów z inż. E. Namysłem pełnomocnikiem Zachodniopomorskiej Izby Rzemieślniczej , z siedzibą w Szczecinie. Na tym spotkaniu rzemiosło koszalińskie poinformowało inż. Namysła o funkcjonujących nieformalnie cechach branżowych , a także postanowiono o utworzeniu dalszych sześciu cechów.

Lata 1945 – 1948 to okres rozwoju rzemiosła koszalińskiego. Można ten okres nazwać latami rozkwitu i sprzyjającej polityki państwa w odniesieniu do rzemiosła. W roku 1946 do Koszalina i powiatu koszalińskiego przybywali kolejni rzemieślnicy w tym znaczna ilość osób za Buga, Rzeszowskiego oraz województw : Pomorskiego i Poznańskiego.

Na terenie działania obecnego Cechu w okresie tym działało około 300 zakładów rzemieślniczych zrzeszonych w 9 cechach branżowych. Biorąc pod uwagę stan ludności w tamtym okresie, można stwierdzić, że ilość zakładów rzemieślniczych wyróżniała się wysokim wskaźnikiem w stosunku do liczby mieszkańców. Rzemieślnicy miasta Koszalina tworzyli znaczną siłę społeczno – polityczną , a także elitarną grupę mieszkańców miasta.

Niektórzy z nich pełnili odpowiedzialne funkcje, np. Czesław Mikołajczak z zawodu piekarz był pierwszym burmistrzem Koszalina, a Jan Ludyński z zawodu zegarmistrz pełnił obowiązki Komendanta miasta. Rzemiosło w dużym stopniu zaspokajało potrzeby ludności w świadczeniu usług, a w niektórych branżach było jedynym sektorem zapewniającym realizację potrzeb ludności. Na uwagę zasługuje fakt , że ludzie rzemiosła w pierwszych lat byli bardzo skonsolidowani i aktywni w życiu społeczno – kulturalnym. Rzemiosło brało czynny udział w odbudowie Koszalina i świadczeniach społecznych na rzecz miasta i środowiska. Przejawiało się to w różnych formach takich jak świadczenia pieniężne , zakup wyposażenia, dotacje jak również wykonywanie usług i remonty obiektów .

W okresie odgruzowywania miasta Koszalina rzemieślnicy włączyli się w czyny społeczne. Terenem prac rzemieślników były gruzy zlokalizowane przy ul. Mickiewicza obok cerkwi i zakładu „Bogusławka” oraz tereny, gdzie dzisiaj stoi Ratusz Koszalina. Niektórzy rzemieślnicy za ofiarną pracę wyróżnieni zostali dyplomami podpisanymi przez burmistrza miasta. W roku 1946 przy Urzędzie Skarbowym w Koszalinie powołano biegłych skarbowych. Na liście biegłych znaleźli się również rzemieślnicy wyróżniający się rzetelnością i fachowością . Należeli do nich m. in. Kazimierz Słomowicz ( piekarz) Marian Cichocki (rzeźnik), Henryk Roszak(stolarz), Leon Kabat ( krawiec), Józef Paczoska( kowal) , Feliks Biskupski ( elektryk) , Wacław Młot ( szewc),Wincenty Jóźwiak ( fryzjer).

Lata 1950 – 1951 są okresem wyraźnej dyskryminacji rzemiosła jako sektora prywatnego oraz nagonki i prześladowania ludzi rzemiosła. Objawiało się to m. in. odbieraniem warsztatów pracy łącznie z bazą lokalową i urządzeniami.

Wydział finansowy za najdrobniejsze uchybienia księgowo – finansowe nakładał domiary sięgające ponad milionowe sumy. W tym stanie rzeczy rzemieślnicy w ciągłej obawie o swoją egzystencję zaczęli likwidować warsztaty , przenosić się do spółdzielni lub innej pracy. Wraz z likwidacją warsztatów następował upadek szkolenia nowych kadr i zaniku niektórych zawodów takich jak : bednarstwo czy kołodziejstwo.

Stosowane przez władze administracyjno – polityczne metody i środki działania doprowadziły do likwidacji organów samorządowych rzemiosła i powołanie na ich miejsce komisarycznych zarządów cechów branżowych, aby w całości zlikwidować istniejącą strukturę i samorządność rzemieślniczą.

Na podstawie art.160 ust.2 Rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 7.07.1927 r. o Prawie przemysłowym – Prezydium WRN w Koszalinie zarządzeniem Nr P-A.II-7/3/50 z dnia 11 grudnia

1950 r. na terenie miasta Koszalina powołano Cech Rzemiosł Różnych w ramach którego włączono dotychczas istniejące cechy : Cech Rzemiosł Budowlanych i Drzewnych , Cech Rzemiosł Skórzanych i Włókienniczych , Cech Metalowców i Elektryków , Cech Piekarzy, Cukierników i Młynarzy oraz inne rzemiosła . Do Zarządu Komisarycznego nowo powołanego Cechu Rzemiosł Różnych – Prezydium WRN w Koszalinie powołało :

Starszego Cechu – Józefa Paczoskę

Podstarszego Cechu – Franciszka Ziębikiewicza

Sekretarza Cechu – Mariana Woźniaka

Skarbnika Cechu – Stanisława Nagórkę

Siedziba Cechu mieściła się w lokalu przy ul. Zwycięstwa 29.

W okresie tym stan zakładów rzemieślniczych spada z 300 do około 100 zakładów. Z dziewięciu działających cechów branżowych powstaje jeden pod nazwą Cech Rzemiosł Różnych w Koszalinie.

Rzemieślnicy zmuszani są do zamykania swoich warsztatów , przekazywania maszyn i urządzeń spółdzielniom lub konsumom. Normą jest to ,że rzemieślnik z właściciela zakładu staje się pracownikiem.

Mimo dyskryminacyjnej polityki wobec rzemiosła w latach 1950 –1956 powołany przez Prezydium WRN Zarząd Cechu w miarę swoich możliwości broni interesów rzemieślników wobec władz. Starszy Cechu Józef Paczoska jako przedstawiciel rzemiosła powołany zostaje do Komisji Odwoławczej przy WRN. Okres jawnej dyskryminacji i regresu rzemiosła koszalińskiego trwał do 1956 roku. Pod koniec lat pięćdziesiątych odwołany zostaje Zarząd Komisaryczny Cechu Rzemiosł Różnych w Koszalinie i następuje pełna swoboda wyboru władz samorządowych oraz znaczący wzrost zakładów rzemieślniczych. Dla porównania liczba zakładów w roku 1951 wynosiła 109 , w 1956 r.-166, a w roku 1960 – 193 zakłady.
W latach 50 – tych Cech Rzemiosł Różnych podejmuje różne inicjatywy społeczne takie jak np. sprawowanie opieki nad Spółdzielnią Produkcyjną w Osiekach. Udział w akcjach żniwnych , wykopkach oraz remontach maszyn rolniczych.

Lata 1960 – 1985 różnie kształtowały się dla rzemiosła i cechu koszalińskiego. Liczba zakładów rzemieślniczych przedstawiała się następująco 1970 r. – 502 zakłady ,1980 r. – 970 zakładów, 1985 r . – 1650 zakładów.

Z zapisów znajdujących się w księgach cechowych wynika ,że w okresie tym rzemiosło wykonało w czynie społecznym remonty w przedszkolach o wartości 45 tysięcy zł. W roku 1964 rzemieślnicy branży metalowej w ramach kursu spawalniczego wykonali i przekazali dla Szkoły Podstawowej Nr 8 w Koszalinie sprzęt o wartości ok. 50 tysięcy złotych.

W roku 1965 rzemiosło ze składek społecznych zakupiło gabinet dentystyczny( jego wyposażenie i wystrój) dla Szkoły Podstawowej Nr 2 w Koszalinie. Uroczyste przekazanie nastąpiło podczas sesji inauguracyjnej XX lecia Rzemiosła Koszalińskiego.

Cech Rzemiosł Różnych w Koszalinie przekazał w latach 1960 – 1965 w czynie „1000 szkół na 1000 – lecie Państwa Polskiego kwotę – 200 tys. złotych oraz objął patronatem Liceum Medyczne w Koszalinie.

Znany jest wszystkim mieszkańcom Koszalina fakt , że zegar wiszący na ratuszu to dzieło koszalińskich rzemieślników , którzy go wykonali i zawiesili w 1970 roku z okazji 25 lecia powrotu Koszalina do Macierzy. Wartość czynu – 330 tys. złotych.

W czynie społecznym rzemiosło koszalińskie zelektryfikowało wieś Tymień , a wartość tego czynu wyniosła 500 tys. złotych.

W roku 1967 zrodziła się idea budowy Domu Rzemiosła w Koszalinie. Rzemieślnicy zbierają dobrowolne wpłaty na ten cel. Pierwsze starania w zakresie opracowania dokumentacji dotyczą roku 1970. Pierwotnie zakładano ,że obiekt o pow .900 m² zostanie usytuowany przy ul. Bogusława II. Przewidywany koszt budowy 1.980 tys. złotych .
W okresie tym ilość zakładów rzemieślniczych zrzeszonych w Cechu Rzemiosł Różnych w Koszalinie wynosiła 423 zakłady w tym : metalowych – 98 ,odzieżowych i włókienniczych – 58 , budowlanych – 142 ,drzewnych – 26 ,skórzanych – 31 ,pozostałych przemysłowych – 29 , pozostałych innych – 39 zakładów.

W roku 1976 Starszym Cechu Rzemiosł Różnych w Koszalinie zostaje Adam Owczarzak prowadzący zakład rzemieślniczy w zakresie elektromechaniki dźwigowej. Rzemiosło koszalińskie nabywa ze składek członków budynek u zbiegu ul. J. Matejki i St. Moniuszki i urządza pomieszczenia biurowe, salę starszyzny cechowej , świetlicę i zaplecze socjalne. Wcześniej Cech mieścił się przy ul. Połtawskiej w małym pomieszczeniu , zaś świetlica Cechu znajdowała się przy ul. Świerczewskiego.

W roku 1977 rzemieślnicy wykonali pełny wystrój dla nowego żłobka „Plastuś” przy ulicy Rzemieślniczej. Wartość wykonanych prac to kwota około 80 tys. złotych.

Szczególnym okresem wzrostu liczby zakładów w rzemiośle był okres po stanie wojennym , a dotyczy to lat 1985 – 1990. Nastąpiła eksplozja wzrostu ilości zakładów rzemieślniczych członków Cechu oraz stanu zatrudnienia osób w rzemiośle – roku 1986 ilość zakładów 1843 zatrudniających 3761 osób. Wzrost ten uzasadnia się między innymi odstępstwem od dogmatycznych zasad gospodarki socjalistycznej , a także zbliżeniem tych zasad do reguł gospodarki wolnorynkowej.

W roku tym na Narodowy Fundusz Ochrony Zdrowia rzemieślnicy przekazali kwotę 338,744 zł.

Sfinansowali wystrój żłobka „Cypisek” – 800 tys. złotych .

W roku 1986 rzemieślnicy koszalińscy przekazali na ręce Eugeniusza Jakubaszka deklarację o wpłacie kwoty 1,5 miliona złotych na konto budowy Szpitala Wojewódzkiego w Koszalinie.

W roku 1987 ilość zakładów zrzeszonych w Cechu Koszalińskim wynosi 2064 zakłady zatrudniające 4451 pracowników i 435 uczniów.

W roku 1987 rzemieślnicy koszalińscy ufundowali sztandar cechowy jako symbol patriotyzmu wierności i suwerenności rzemiosła.

W dniu 28 czerwca 1988 r. nastąpiło uroczyste wmurowanie kamienia węgielnego pod rozbudowę siedziby Cechu w obecności przedstawicieli Izby Rzemieślniczej oraz władz rzemiosła Koszalińskiego. Głównym wykonawcą robót budowlanych była Rzemieślnicza Spółdzielnia Remontowo – Budowlana, a bezpośrednim wykonawcą i kierownikiem budowy Romuald Litewka , rzemieślnik , członek Cechu.

Niestety rok 1990 i dalsze lata są okresem gwałtownego likwidowania i zawieszania działalności zakładów rzemieślniczych oraz odchodzenia wielu rzemieślników z organizacji cechowej. Zamykanie i zawieszanie działalności rzemieślniczej wiąże się z recesją gospodarczą w kraju, upadkiem wielu zakładów przemysłowych , z którymi rzemiosło było niejednokrotnie powiązane kooperacją oraz niestabilnością polityczno – prawną w gospodarce. Okres ten zwany okresem transformacji , w tym gospodarczej i przejściem na tory gospodarki wolnorynkowej spowodował kryzys w świadczeniu usług dla potrzeb przemysłu , rolnictwa , a także ludności co w konsekwencji doprowadziło wielu rzemieślników do szukania innych możliwości działania poza rzemiosłem. Istotnym również czynnikiem zmniejszenia się ilości zakładów zrzeszonych w cechu koszalińskim jest obecna dobrowolność przynależności do Cechu co od wielu lat była obowiązkiem obligatoryjnym.

W roku 1990 stan zakładów rzemieślniczych członków Cechu spada do liczby 934. Pomimo znacznego spadku liczby zakładów rzemieślniczych będących członkami Cechu , wielu rzemieślników poza działalnością zawodową uaktywniało się w różnych formach działalności społecznej. Jedną kadencję w latach 1991 – 1994 stanowisko Prezydenta Miasta Koszalina pełnił rzemieślnik Bogdan Krawczyk,znany działacz polityczny i społeczny. Na okręgowych listach wyborczych do W.R.N. znajdowały się kandydatury takich rzemieślników jak : Wiesław Kujawa ,Wiesław Wójcik, Henryk Recław , Henryk Cichy , Waldemar Cichocki. Pełnili oni funkcje radnych w latach 1986-1995.

W kwietniu 1993 roku uroczyście otwarto rozbudowaną siedzibę Cechu Rzemiosł Różnych w Koszalinie. W uroczystości otwarcia uczestniczyli przedstawiciele kościoła , władz miejskich , cechów województwa słupskiego i koszalińskiego. Uroczystego przecięcia wstęgi dokonał Ryszard Kaczmarczyk ,członek Krajowej Rady Rzemiosła , a przedstawiciele Społecznego Komitetu Budowy przekazali Starszemu Cechu Józefowi Kikcie symboliczny klucz do budynku.

Zarządy Cechu Koszalińskiego zawsze współpracowały z różnymi władzami w interesie rzemiosła. Szczególnie bliska i bieżąca była współpraca z organami administracji miasta ( zwłaszcza finansowo – skarbowymi) , a także władzami województwa. W składzie Komitetu Honorowego Obchodów 50 lecia Rzemiosła Koszalińskiego znajdowali się między innymi : Jerzy Mokrzycki – Wojewoda Koszaliński , Eugeniusz Żuber – Przewodniczący Sejmiku Samorządowego , Stefan Turowski – Przewodniczący Rady Miejskiej w Koszalinie , Antoni Grzechowski – Prezydent Miasta Koszalina , ,Zbigniew Głowienka – Dowódca Garnizonu gen. brygady , Bronisław Jarząbek

Dyrektor Izby Skarbowej w Koszalinie , Lech Głowiński – Komendant Wojewódzkiej Policji , Roman Budynek – Komendant Straż Pożarnej w Koszalinie oraz wiele innych znanych osób.

Z okazji 50 lecia Cechu Koszalińskiego Prezydent Miasta Antoni Grzechowski odznaczył Sztandar Cechowy Honorową Odznaką „Za Zasługi Dla Miasta Koszalina”

W roku 1995 ilość zakładów rzemieślniczych zrzeszonych w Cechu Rzemiosł Różnych w Koszalinie wynosiła 217. Funkcję Starszego Cechu pełnił Józef Kikta prowadzący zakład rzemieślniczy w zakresie instalatorstwa sanitarnego i co. Funkcję tę pełnił od 1986 roku do czerwca 2005 roku.

Na nową kadencję Zarządu Cechu Rzemiosł Różnych w Koszalinie Walne Zgromadzenie Członków Cechu funkcję Starszego Cechu powierzyło Adamowi Gramczewskiemu, prowadzącemu działalność w zakresie kominiarstwa.

Bardzo ważnym zadaniem Cechu było i jest rozwijanie oświaty zawodowej. Nauka zawodu była i jest jednym z ważnych ogniw przygotowania kadr zawodowych dla gospodarki naszego miasta. W okresie działalności Cechu wyszkolonych zostało około 7320 uczniów różnych zawodów. Wielu z nich prowadzi własne zakłady rzemieślnicze szkoląc jednocześnie następne kadry. Członkowie Cechu szkolący uczniów posiadają kwalifikacje zawodowe i pedagogiczne. Cech od wielu lat współpracuje z Kuratorium Oświaty Oddział w Koszalinie , szkołami zawodowymi takimi jak : Zespół Szkół Samochodowych w Koszalinie , Zespół Szkół Nr 8 w Koszalinie , Zespół Szkół Morskich w Darłowie ,Zespół Szkół Agrotechnicznych w Sławnie. Organizuje wystawy i konkursy. Na szczególną uwagę zasługują konkursy fryzjerskie uczniów rzemiosła w tym Konkursy Regionalne o Puchar Prezesa Izby Rzemiosła i Przedsiębiorczości Pomorza Środkowego w Słupsku , których organizatorem jest również Cech Rzemiosł Różnych w Koszalinie . Każdego roku przyjmujemy do nauki zawodu około 100 uczniów młodocianych w ramach umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego. Nasi uczniowie są laureatami konkursów na różnych poziomach np. w roku ubiegłym w konkursie bhp. organizowanym przez Związek Rzemiosła Polskiego oraz Państwowa Inspekcję Pracy uczennica Milena Gliszczyńska zajęła II miejsce w regionie i uczestniczyła w konkursie ogólnopolskim w Warszawie. Cechowa reprezentacja uczniów fryzjerskich od wielu lat zdobywa najwyższe miejsca drużynowo i indywidualnie na regionalnych konkursach fryzjerskich . W ramach Cechu Rzemiosł Różnych w Koszalinie w październiku 1995 r. utworzony został Ośrodek Przygotowania Zawodowego. W Ośrodku tym organizowane są kursy zawodowe dla młodocianych i osób dorosłych w tym również kursy bhp., sanitarne oraz kursy pedagogiczne dla instruktorów praktycznej nauki zawodu.

Ośrodek Przygotowania Zawodowego Cechu wystawił i wydał 2019 zaświadczeń potwierdzających udział osób w szkoleniach i kursach oraz potwierdzające zdobytą przez te osoby wiedzę i umiejętności.